બાવાઓનો ગુજરાતી સાહિત્યકારો પર પણ ઘણો પ્રભાવ છે. તે બાવાઓનાં નામ લઈને ખોંખારો ખાતા હોય છે

- બાબુ સુથાર

"વિશ્વગુરુ, વિશ્વગુરુ, વિશ્વગુરુ." નાનપણમાં મદારીઓના ખેલ જોયેલા. એમાં મદારી પૂછતો: અંમ કાઢું કે ભંમ કાઢું. આપણને કાંઈ ખબર ન પડે. એટલે જેને જે મનમાં આવે તે કહે. કોઈ કહે: અંમ કાઢો ને કોઈ કહે ભમ્મ કાઢો. પછી મદારી જે કાઢતો એમાં અંમવાળા અંમ જોતા ને ભંમવાળા ભંમ જોતા.

આજે એ પ્રકારના મદારીઓના વેશ રાજકીય નેતાઓ ભજવી રહ્યા છે અને પ્રેક્ષકો આજે પણ એવીજ હાલતમાં છે. મદારી જે કંઈ કાઢે એને પોતે જે વસ્તુ ધારેલી એ વસ્તુ માની લે છે.

એવા નેતાઓમાં એક આપણા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી. વારંવાર ભારતને 'વિશ્વગુરુ' બનાવવાની વાત કરે છે. ભક્તજનો એમની વાત સ્વીકારી લે છે. અ-ભક્તજનો એમની વાતનો અસ્વીકાર કરે છે. કેટલાક તો એમની મજાક પણ કરે છે.

પણ ખરો પ્રશ્ન એ છે કે શું આજના જમાનામાં કોઈ દેશ વિશ્વગુરુ બની શકે ખરો? કોલ્ડ વોરના જમાનામાં જે દેશો પાસે અણુબોમ્બ જેવાં શસ્ત્રો હતાં એ દેશો મહાસત્તા ગણાતાં. પછી ભારતે પણ અણુબોમ્બ બનાવ્યા અને પાકિસ્તાને પણ. એટલું જ નહીં, એ દરમિયાન કોલ્ડ વોરનો પણ અન્ત આવ્યો. એ સાથે મહાસત્તાની વિભાવના તૂટી પડી. આ જગતમાં જેટલા દેશો પાસે અણુસત્તા છે એ બધા જ દેશોને મહાસત્તા તરીકે ન ઓળખાવી શકાય.

એ જ રીતે, ગ્લોબલાઈઝેશન આવ્યું અને એ સાથે અર્થતંત્રમાં અમેરિકા કે યુરોપના કેટલાક દેશોની મોનોપોલી હતી એ પણ તૂટી ગઈ. હજી અમેરિકા જેવા દેશોનું મૂલ્ય છે પણ એ મૂલ્ય એમણે ભેગી કરેલી જૂની મૂડી પર આધાર રાખે છે. ગ્લોબલાઈઝેશનની સમાન્તરે અમેરિકાએ મોટા ભાગનું ઉત્પાદન ચીનને સોંપ્યું. એટલે સુધી કે ઘણા અમેરિકનો Made in USA વસ્તુ ખરીદતાં પહેલાં બે વાર વિચાર કરે છે. એમને એવું લાગે કે આ વસ્તુઓ બનાવટી તો નહીં હોય ને?

આ પ્રકારની પરિસ્થિતિમાં કોઈ પણ દેશ વિશ્વગુરુ ન બની શકે. હા, ભારત એક બાબતમાં ચોક્કસ વિશ્વગુરુ છે. એ પણ બાવાઓની સંખ્યાની બાબતમાં. ભારતમાં ભાતભાતના બાવાઓ મળી રહે. બાવાઓ દરબારો યોજે. જૂના જમાનામાં રાજાઓ કરતા હતા એમ. બાવાઓની ચેનલો ચાલે. બાવાઓનાં રાજ ચાલે. એ પણ રાજ કરનારાઓ પર.

આ બાવાઓનો ગુજરાતી સાહિત્ય પર પણ ઘણો પ્રભાવ છે. સર્જન વડે ખોંખારો ન ખાઈ શકતા ઘણા ગુજરાતી સર્જકો બાવાઓનાં નામ લઈને ખોંખારો ખાતા હોય છે. એ પણ કરે શું બિચારા?

કહેવાનો આશય એટલો જ ગ્લોબલાઈઝેશનમાં બધા જ દેશો એકબીજા પર આધાર રાખતા હોય છે. એ સંજોગોમાં દેશને વિશ્વગુરુ બનાવવાની વાત પેલા મદારીની અંમ કાઢું કે ભંમ કાઢું જેવી વાત છે.

Comments

Defeat of martial law: Has the decisive moment for change come in South Korea?

By Steven Lee Late at night on December 3, soldiers stormed into South Korea’s National Assembly in armored vehicles and combat helicopters. Assembly staff desperately blocked their assault with fire extinguishers and barricades. South Korea’s President Yoon Suk Yeol had just declared martial law to “ eliminate ‘anti-state’ forces .”

70,000 migrants, sold on Canadian dream, face uncertain future: Canada reinvents the xenophobic wheel

By Saurav Sarkar* Bikram Singh is running out of time on his post-study work visa in Canada. Singh is one of about 70,000 migrants who were sold on the Canadian dream of eventually making the country their home but now face an uncertain future with their work permits set to expire by December 2024. They came from places like India, China, and the Philippines, and sold their land and belongings in their home countries, took out loans, or made other enormous commitments to get themselves to Canada.

EVMs: Govt must prove beyond reasonable doubt it's upholding mandate for free, fair polls

By Jerald D’souza With the growth of India’s population, concerns about electoral fraud associated with ballot papers, also began to escalate. In 1989, the People’s Representation Act was amended to enable EVMs to prevent electoral fraud. In 1998, EVMs made their debut during legislative assembly elections and for the first time for general elections in 2004. However, criticisms against the EVMs and questions about their integrity have been raised by political parties, civil society and the general population. On 2 February 2024, there was a noteworthy demonstration of dissent where numerous individuals, including Ambedkarite advocates, legal professionals, and other members of civil society convened at Delhi’s Jantar Mantar demanding the prohibition of EVMs. In 2024, the Supreme court had slapped down a petition to return to paper ballots on the basis that machines give “absolutely accurate results” unless human bias maligns them. The court stated that it was open to testi...

This Indian British Marxist blamed USSR's collapse in 1991 on Khrushchev's 'revisionism'

By Harsh Thakor* Harpal Singh Brar, British Indian Marxist scholar and communist leader, has passed away in Chandigarh. He was 85. He was a lifelong supporter of socialism, Marxism, and the working class. He will be remembered among British Communists.

Chalapathi's death in encounter suggests Maoists' inability to establish broader mass support

By Harsh Thakor* The Maoist movement experienced a significant loss during the Ramagudem encounter on January 21, with the death of Chalapathi (Pratap), a Central Committee member of the CPI (Maoist). His death, along with 15 others, marks a major setback for the movement. Reports suggest that his location was revealed to security forces through a selfie with his wife.

A groundbreaking non-violent approach: Maharishi’s invincible defense technology

By MajGen (R) Kulwant Singh, Col (R) SP Bakshi, Col (R) Jitendra Jung Karki, LtCol (R) Gunter Chassé & Dr David Leffler* In today’s turbulent world, achieving lasting peace and ensuring national security are more urgent than ever. Traditional defense methods focus on advanced weapons, military strategies, and tactics, but a groundbreaking approach offers a new non-violent and holistic solution: Maharishi’s Invincible Defense Technology (IDT).

Why do we mostly resist and refrain from communicating on sanitation topic?

By Nikhil Kumar, Mansee Bal Bhargava* According to UN SDG Progress report (2022), at the present moment no targets for SDG 6 are expected to be met by 2030. In 2022, 2.2 billion people had no access to safe drinking water and 3.5 million lacked safe sanitation. Approximately 50% of the world’s population was reported to have been under resourced in enough water for part of the year and a quarter of that population was living under “extremely high” water stress. Add to it, droughts have affected over 1.4 billion people between 2002 and 2021.

CCG raises concerns over Indian State of Forest Report 2023 in open letter to environment minister

By A Representative The Constitutional Conduct Group (CCG), a collective of former civil servants, has expressed serious concerns over the Indian State of Forest Report (ISFR) 2023 in an open letter to the Union Minister for Environment, Forests & Climate Change. The group has criticized the report's delayed release, flawed methodology, and misleading claims regarding the state of India's forests.

Operation Kagar represents Indian state's intensified attempt to extinguish Maoism: Resistance continues

By Harsh Thakor Operation Kagar represents the Indian state's intensified attempt to extinguish Maoism, which claims to embody the struggles and aspirations of Adivasis. Criminalized by the state, the Maoists have been portrayed as a threat, with Operation Kagar deploying strategies that jeopardize their activities. This operation weaves together economic, cultural, and political motives, allegedly with drone attacks on Adivasi homes.

अल्पसंख्यक कार्य मंत्रालय का बजट निराशाजनक: 19.3% अल्पसंख्यकों के लिए मात्र 0.0661% ठोस आवंटन

- मुजाहिद नफ़ीस* 1-2-2025 को भारत सरकार द्वारा संसद में वर्ष 2025-26 का बजट वित्त मंत्री निर्मला सीतारमण जी ने पेश किया| इस वर्ष का बजट 5065345 करोड़ है जो कि पिछले साल के संशोधित अनुमान से लगभग 7.39% की बढ़ोतरी हुई है| वहीं अल्पसंख्यक कार्य मंत्रालय का बजट मात्र 3350.00 करोड़ है जो कि कुल बजट का 0.0661% लगभग है| पिछले साल 2024-25 में 3183.24 करोड़ था|

Search This Blog