સુરત શહેરમાં ઢોરમાર મારવામાં સંડોવાયેલા પોલીસ અધિકારીઓ સામે પગલાં લેવા કેમ જરૂરી છે?

- મુજાહિદ નફીસ* 

પ્રતિ,

માનનીય અધ્યક્ષ,

રાષ્ટ્રીય માનવ અધિકાર પંચ (NHRC),

નવી દિલ્હી

વિષય: ગુજરાતના સુરત શહેરમાં ઢોરમાર મારવામાં સંડોવાયેલા પોલીસ અધિકારીઓ સામે પગલાં લેવાની વિનંતી

આદરણીય સાહેબ,

હું તમારા ધ્યાન પર સુરત શહેરમાં પોલીસ અધિકારીઓ દ્વારા વ્યક્તિઓને નિર્દયતાથી માર મારતી એક ચિંતાજનક ઘટના લાવવા ઈચ્છું છું. સુરત સિટી પોલીસના અધિકૃત ટ્વિટર હેન્ડલ પર સુરતના વરિયાવી માર્કેટ શ્રીજીની પ્રતિમા પર કાન્કરી ચાળો કરી શહેરની શાંતિ ભંગ કરનારને ઝડપી કાયદાનું ભાન વર્તન કર્યું લખ્યું હતું. "સુરતના વરિયાવી બજારમાં શ્રીજીની મૂર્તિ પર પથ્થર ફેંકીને શહેરની શાંતિને ખલેલ પહોંચાડનારાઓને પોલીસ દ્વારા કાયદાની જાણ કરવામાં આવી હતી."

દલીલ ખાતર, એમ ધારી લઈએ કે, 7મી સપ્ટેમ્બરની રાત્રે મુસ્લિમ સગીરો દ્વારા પથ્થરમારો કરતી નોંધાયેલી ઘટના, કથિત રીતે, કથિત રીતે પોલીસ કર્મચારીઓ દ્વારા કરાયેલી ક્રૂર મારપીટને વાજબી ઠેરવતી નથી. શહેરમાં બહુમતી વસ્તી. પથ્થરમારાની ઘટના બાદ પોલીસે સગીરોને ઝડપી લેવા કાર્યવાહી કરી હતી. ત્યારબાદ, એક મોટું ટોળું એકઠું થયું અને આરોપીઓ સામે કડક સજાની માંગણી કરી, જેના કારણે સાંપ્રદાયિક તણાવમાં વધારો થયો. પોલીસની હાજરી હોવા છતાં, ટોળા દ્વારા પથ્થરમારો કરવામાં આવ્યો હતો, જેના પરિણામે વ્યાપક રોષ ફેલાયો હતો અને અનેક વાહનોને નુકસાન થયું હતું.

સુરત શહેર પોલીસ દ્વારા પોસ્ટ કરવામાં આવેલ એક વિડિયો  વ્યક્તિઓને તેમના ઘરોમાંથી લેવામાં આવે ત્યારે યોગ્ય રીતે ચાલતા જોવા મળે છે. જો કે, ત્યારપછીના ફૂટેજ પોલીસ કસ્ટડીમાં રહ્યા બાદ તેઓ યોગ્ય રીતે ચાલી શકતા ન હોવાનું દર્શાવે છે, જે ભારપૂર્વક દર્શાવે છે કે પોલીસ કર્મચારીઓ દ્વારા તેઓને નિર્દયતાથી મારવામાં આવ્યા હતા.

આવા નિર્લજ્જ અને નિર્લજ્જ ઉલ્લંઘનો ભારતના બંધારણની કલમ 21 હેઠળ સંરક્ષિત મૂળભૂત અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરે છે અને એક સંસ્કારી અને લોકશાહી સમાજની ભાવનાને નબળી પાડે છે.

કોઈપણ પોલીસ મેન્યુઅલ અથવા ભારતીય દંડ સંહિતામાં એવી કોઈ જોગવાઈ નથી કે જે પોલીસ અધિકારીઓને નાગરિકો પર અંધાધૂંધ હુમલો કરવાની મંજૂરી આપે. આ ઘટનાના વિડિયો પુરાવા સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે ભૂલ કરનાર પોલીસ અધિકારીઓએ અરાજકતા માટે ખતરનાક દાખલો બેસાડીને અને કાયદાના શાસનને નબળો પાડવાના ભય વિના કાર્યવાહી કરી હતી. આ ઘટના માત્ર નિર્દયતાથી માર મારવામાં આવેલા પીડિતો માટે જ નહીં પરંતુ લોકશાહી આદર્શોની પવિત્રતાને જાળવી રાખનારા તમામ કાયદાનું પાલન કરનારા નાગરિકો માટે પણ કાળી ક્ષણ છે.

કાયદો એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે એક વ્યાપક મિકેનિઝમ પ્રદાન કરે છે કે દોષિતોને સજા મળે, જેમાં એફઆઈઆર દાખલ કરવાથી લઈને ટ્રાયલ અને આરોપીને દોષિત ઠેરવવા અથવા નિર્દોષ જાહેર કરવા સુધીનો સમાવેશ થાય છે. જો કે, આ કેસમાં સામેલ પોલીસ કર્મચારીઓની ક્રિયાઓ વસાહતી માનસિકતાને પ્રતિબિંબિત કરતી દેખાય છે, જ્યાં તેઓએ કાયદો પોતાના હાથમાં લીધો છે, દળને સેવા-લક્ષી સંસ્થાને બદલે એક સરમુખત્યારશાહી સંસ્થા તરીકે ગણાવી છે.

કાયદાને પોતાના હાથમાં લેવામાં ભૂલ કરનારા અધિકારીઓની ક્રિયાઓ, ત્યાં ન્યાયાધીશ અને જલ્લાદની ભૂમિકા ધારણ કરીને, સિસ્ટમમાં હિંસાને સંસ્થાકીય બનાવવા માટે જ સેવા આપે છે. બંને આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા, જેના પર ભારત સહી કરે છે, અને આપણું સ્થાનિક કાયદાકીય માળખું ત્રાસને સંપૂર્ણ નાબૂદ કરવાની માંગ કરે છે. ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતનો સીમાચિહ્નરૂપ ચુકાદો ડી.કે. બાસુ વિ. પશ્ચિમ બંગાળ રાજ્ય [1997] 1 SCC 416, જે બંધારણની કલમ 141 હેઠળ બંધનકર્તા છે, કસ્ટોડિયલ ટોર્ચર અટકાવવા માટેની કાર્યવાહીનું કડક પાલન ફરજિયાત કરે છે. ભૂલ કરનાર અધિકારીઓની ક્રિયાઓ અને તેમના ઉપરી અધિકારીઓની નિષ્ક્રિયતા આ ચુકાદાનું ઘોર ઉલ્લંઘન અને તિરસ્કાર છે.

તે નમ્રતાપૂર્વક રજૂ કરવામાં આવે છે કે ક્રૂર માર માટે જવાબદાર પોલીસ અધિકારીઓને ઓળખવા અને તેમને જવાબદાર ઠેરવવા જોઈએ, કારણ કે તેઓ ફોજદારી કાર્યવાહીની સંહિતાથી બંધાયેલા છે અને તેમની પાસે કોઈપણ વ્યક્તિને શારીરિક નુકસાન પહોંચાડવાનો અથવા ડરાવવાનો કોઈ અધિકાર નથી. વિડિયો પુરાવા સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે ધરપકડ માટે કોઈ પ્રતિકાર ન હતો, અને બળનો ઉપયોગ માત્ર આરોપીઓને નીચ કરવા માટે હતો, જેઓ લઘુમતી સમુદાયના છે.

જાહેર ડોમેનમાં ઉપલબ્ધ પોલીસ ક્રૂરતાના નોંધપાત્ર પુરાવા હોવા છતાં, સંબંધિત અધિકારીઓ દ્વારા કોઈ પગલાં લેવામાં આવ્યાં નથી. આ વિલંબ પોતે જ પોલીસ દળમાં સંસ્થાકીય સત્તાવાદી માનસિકતા અને કાયદાના શાસનની અવગણનાનો પુરાવો છે.

ઉપરોક્તના પ્રકાશમાં, હું આદરપૂર્વક વિનંતી કરું છું કે તમે ભૂલભરેલા પોલીસ અધિકારીઓ સામે યોગ્ય વિભાગીય, શિસ્તબદ્ધ, શિક્ષાત્મક અને ફોજદારી કાર્યવાહી શરૂ કરો કે જેમણે નિર્દયતાથી માર મારવાથી પીડિતોના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કર્યું છે અને ડી.કે.માં સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદાની અવમાનનામાં કામ કર્યું છે. બાસુ વિ. પશ્ચિમ બંગાળ રાજ્ય.

આ બાબત પર તમારું ધ્યાન આપવા બદલ આભાર.

---

*કન્વીનર, માયનોરીટી કોર્ડીનેશન કમેટી (MCC), ગુજરાત