ગુજરાત-મુંબઈ રેશનાલિસ્ટ એસોસીએશન અને હ્યુમેનિસ્ટ રેશનાલિસ્ટ એસોસીએશન દ્વારા ગોધરા ખાતે આયોજિત પરિસંવાદમાં "લોકશાહીનો તર્ક અને તાર્કિક લોકશાહી" વિષય પર રસપ્રદ ચર્ચાઓ થઈ. પ્રોફેસર હેમંતકુમાર શાહના વ્યાખ્યાનમાં લોકશાહી અને તાનાશાહી વચ્ચેના તફાવત તથા શાસનવ્યવસ્થાના માળખા પર વિશદ વિચારો રજૂ કરાયા.
રાજાશાહી શાસનવ્યવસ્થા એ માન્યતા પર આધારિત હતી કે રાજા ભગવાનનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. આ માન્યતા અતાર્કિક હતી, કારણ કે ઈશ્વર દ્વારા શાસન કરવાની ધારણા મૂલ્યરહિત છે. લોકશાહી તાર્કિક શાસનવ્યવસ્થા છે, જે માન્યતા ધરાવે છે કે દરેક નાગરિકમાં બુદ્ધિ છે અને તેઓ શાસન ગોઠવવામાં ભાગ લઈ શકે છે. "એક વ્યક્તિ, એક મત" એ લોકશાહીનો આધારભૂત સિદ્ધાંત છે, જે તેનાં લોકહિતકારક અને સર્વગ્રાહી સ્વરૂપનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
વર્તમાન લોકશાહી સામાજિક કરારના સિદ્ધાંત પર આધારિત છે. રાજ્ય કોઈ ભગવાનના આદેશથી નહીં, પરંતુ નાગરિકો વચ્ચેના કરાર પરથી ઊભું થાય છે. રાજ્યનો મુખ્ય હેતુ નાગરિકોના ભૌતિક કલ્યાણમાં છે, અને તેનું આધ્યાત્મિક હેતુઓ સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી.
સારી લોકશાહીમાં સમાનતા અને ન્યાય એ મુખ્ય તત્વો છે. કાયદાનું શાસન દરેક નાગરિક માટે સમાન હોવું જોઈએ. શાસનવ્યવસ્થામાં પારદર્શકતા અને જવાબદારી હોય તે જરૂરી છે, જેથી દરેક નાગરિક પોતાના અધિકાર અને ફરજ પ્રત્યે જાગૃત રહે.
તાનાશાહી એ અતાર્કિક શાસન છે, જ્યાં એક વ્યક્તિ અથવા ટોળકી નાગરિકોને બુદ્ધિહીન ગણે છે અને પોતાના આદેશો પર શાસન કરે છે. તાનાશાહીનો કોઈ મક્કમ તર્ક અથવા માનવહિતકારક ઉદ્દેશ નથી.
ખરાબ લોકશાહીનો ઉપાય તાનાશાહી નથી. તેના માટે સારી લોકશાહીની સ્થાપના જરૂરી છે, જે શાસનને પારદર્શક, ઉત્તરદાયી, વિકેન્દ્રિત અને સહભાગી બનાવે. નાગરિક અધિકારોનું જતન, ન્યાયસંમત વ્યવસ્થા અને સમાનતા પર આધારિત શાસન જ દેશના વિકાસ માટે યોગ્ય માર્ગ બનાવી શકે છે.
Comments
Post a Comment
NOTE: While there is no bar on viewpoint, comments containing hateful or abusive language will not be published and will be marked spam. -- Editor